09.07.2007

Қазақтың ордасы - Астана!

... Бұл мақала сәуір айында Парламент Мәжілісінде іс-тәжіриебеден кейін жазылған. Қазір бұл "тежегіш" (өздері осылай мәлімдеген) Парламент Мәжілісі өз қызметін тоқтатты. Алда-сайлау!

Қазақтың ордасы – АСТАНА!

Еліміздің заң шығарушы органы Парламент қызметінің жалпы жұртқа беймәлімдеу тұстары жетерлік. Депутаттардың заң үшін талай тер төгетінін де көпшіліктің біле бермейтіні рас. Заң жобасының заңнамаға айналуы да ұзақ әрі күрделі үдеріс.
Сәуір айының басында «Азамат» жастар клубының алты мүшесі Астанаға сапарлап, «Депутат және жастар» жобасы бойынша бір жұма Парламент Мәжілісінде үш депутатта қоғамдық көмекші болып қайтты.

... Шәкәрімше айтсақ, бұл сапар бұрынғы сапарлардан өзгерек болды. Оның өзгешелігі ­– Парламент Мәжілісінің депутаттарымен көзбе-көз жүздесу емес еді. Немесе елдің құлдық санадан азат болуының һәм жаңғыруының белгісіндей құрылысының кірпіші тоқтаусыз қаланып жатқан Астананы көруде де емес еді. Сапардағы ең басты мән – рухани тұрғыдан азық алуымыз болатын...

Сапар...
Жексенбіде жолдамыз. Бағытымыз ­– Астана. Сапар серуендеу емес, Парламент Мәжілісінде бір апта депутаттардың қоғамдық көмекшілері ретінде тәжірибе жинақтау, шеберлік шыңдау. Замандастарымның Парламент депутаттарын «көк жәшіктен» көргені болмаса, заң шығарушы органның шаңырағына алғаш сапарлаулары. Алдын-ала Мәжіліс депутаттары Бекболат Тілеухан, Мұхтар Шаханов және Нұртай Сабильяновтармен біздің жобамыз келісілгенімен, «қалай болар екен?» деген күдік те жоқ емес.
...Пойызға мінсем болды, қайран кешегі өткен бабалар еске түседі. «Қалайша осыншама байтақ даланы қорғап қалған?»-деп іштей сүйсінесің. Сүйсінесің де, енді осы кең байтақ мекеннің иесі сен екендігің, оның амандығы мен қорғалуы сенің және замандастарыңның мойнында екендігін түсініп, үлкен жауапкершілікті сезінесің.
Сапардың сәтілігін тілеген алты жүрек пойыздың ырғағымен қатар тербеліп, Ақордаға жол тартып барады.

Нышан ба, рәміз бе?
Дүйсенбі. Таңғы 8:30-да біз Астанаға табан тіредік. Солтүстіктің салқыны бірден сезіледі. Бірден-ақ Парламентке жол тарттық. Астана. Құрылыс қарқыны қызу. Бір-бірімен жарыса салынып жатқан тұрғын үйлер мен зәулім ғимараттар бірден-ақ көзге түседі. Парламент Мәжілісі мен Сенатының ғимараты Үкімет үйіне қарама-қарсы, Ақордадан Бәйтерекке қарағанда, оң қапталында орналасқан. Биік ғимараттағы Мәжілістің ғимаратына күн сайынғы рұқсат қағазы арқылы кіре аласың. Оны алу үшін депутаттың көмекшісінің тегіңді атап, рұқсаттама беру бөліміне телефон шалуы жеткілікті. Жеке куәлігіңді табыстап, ғимаратқа енер алдында, Парламенттің күзет қызметінің тексерісінен өтесің.
Үш депутатқа екі-екіден бөлінген біз алғашқы күннен-ақ Парламент деп аталатын алып құмырсқаның илеуіндегі қызу тірлікке араласып кеттік. Парламент Мәжілісінде әр түрлі саладағы жеті комитет жұмыс жасайды. Комитетке мүше болу-болмауды депутаттардың өзі шешеді. Парламентте өтетін іс-шаралардан бастап, дауыс беру тәртібіне дейінгі дүниенің барлығы Мәжілістің бекітілген Регламентімен жүреді. Әрбір депутатқа бір көмекшіден бекітілген. Егер депутат өзі қаласа, беске дейін қоғамдық негізде көмекші ұстауға құқы бар. Мәселен, Бекболат ағаның ресми көмекшісімен бірге екі бірдей қоғамдық көмекшісі бар екен.
Осы күні-ақ біз нағыз ақын Мұхтар Шахановпен жеке жүздестік. Өзінің ақындық-тұлғалық қалпымен Мұхтар аға бізге қазіргі қазақ тілінің жайын тілге тиек етті. «1992 жылы Қазақстанда 8882 балабақша болды, соның 2237-сі – қазақ тілінде, 2507-сі – аралас болды. Ал қазір бізде бар болғаны 387 қазақ балабақшасы бар. Біздің болашағымыз дейтін жастардың басым бөлігі өз ана тілін білмейді, бәрін ғаламдық деңгейде ойлайтын космополит қазақтар көбейіп кетті. Сендердей ұлтжанды жастарды көргенде, кішкене үміт пайда болады»,-деп ағынан жарылды Мұхтар аға. Өзінің осы тіл, ұлт мүддесінде жұмыс жасайтын партия құру жолында жұмыс жасап жатқандығын да жасырмады.
Түс ауа Сенат пен Мәжілістің біріккен комиссиясының «Мемлекеттік нышандар туралы» заң жобасына қатысты отырысына қатыстық. Комиссия төрағасы Сенат депутаты Қуаныш Сұлтанов екен. Комиссия құрамында Сенат депутаты Нұрлығайым Жолдасбаева, Мәжіліс депутаттары Ғаділбек Шалахметов пен Бекболат Тілеухан бар екен. Бұл комиссия біз қоғамдық көмекші ретінде жұмыс жасаған жұма ішінде төрт мәрте бас қосты. Жалпы бұқаралық ақпарат құралдары шын істің ақырын күтуден гөрі, көбіне сезімге, жеңіл дүниеге, сенсацияға жақындау келетіні бар. Әйтпесе, «рәміз дұрыс па, нышан дұрыс па?» деген сауал барлық дерлік баспасөзде көтерілгені белгілі, бұл жерде мәселе мынада екен. Ата Заңда нышандар ретінде көрсетілген, енді күзде Конституцияға өзгерістер жасалғанда, нышандар сөзі рәміздермен ауыстырылатын болады. Гимннің де жағдайы солай. Егер қазір рәміз, әнұран болатын болса, оның еліміздің негізгі заңына қайшы келетіні түсінікті.
Келіп түскен заң жобасын талқылау кезінде егер депутаттар осы заң жобасына қандай да бір өзгерістер мен толықтырулар енгізетін болса, оны салыстырмалы кестеде көрсетеді. Осы салыстырмалы кесте негізінде депутаттар тарапынан айтылған ұсыныстардың тағдыры шешіледі. Біздің қолымызға да осы нышандарға қатысты заң жобасының салыстырмалы кестесі қолға тиді. Бекболат аға «ертеңге дейін ұсыныстарың болса, енгізіп көріңдер»,- дегенді айтты.

***
Сейсенбі. Бүгінгі жұмыс күніміз Әлеуметтік-мәдени даму комитетіне мүше депутаттармен басқосудан басталды. Әрбір Парламентке келіп түске заң жобалары алдымен комитеттерге келіп түседі. Әлеуметтік мәдени даму комитетінің құзырында осы жылы білім беру, ғылым, денсаулық, спорт, туристік қызмет және діни сенім туралы заң жобалары қаралып жатыр екен.
Комитет төрайымы Зәуре Қадырова кезінде 1996 жылдардағы қиындықтар туралы әңгімелеп берді. «Сол уақыттары Президенттің «Қазақстан-2030» бағдарламасын, ел ордасын Астанаға көшіруге байланысты ұсыныстарын қоғам қабылдай алмаған,олардың ішінде мен де бар едім, кейін бәрі де түсінікті болды, бұл дұрыс жол екен»,- деді Зәуре Қадырова. Президенттің биылғы Жолдауын, журналистерге берген сұқбатын, талқыға салған соң, депутаттар біздерді қандай мәселелердің толғандыратындығын сұрады. Заң факультетінің 2-курс студенті Айсәуле Әбілда мүгедек жастарға, оның ішінде, мүгедек студенттерге мемлекет тарапынан жағдай жасалмай отырғандығына тоқталса, саясатану факультетінің 2-курс студенті Нұрмұхамед Байғара «Болашақ» бағдарламасымен оқу түсуде кездесетін қиындықтарды атап өтті. «Мәселен, мен Польшаға құжат тапсырдым, сонда құжаттарды сол тапсырушы елдің тіліне аудару керек екен. Ал мысалы, поляк тілінде аудару үшін төленетін ақы студенттің қалтасына ауыр тиеді»,-деді.
... Бүгін Бекболат аға бізді кабинетіне жиып алып, иман, ұлт тақырыбында екі сағатқа жуық дәріс оқыды. Өзінің өмірлік көрген-білгенімен бөліскен Бекболат өзінің шешендігі мен жыр-толғауларды, Абай туындыларын жатқа соғуымен тәнті етті. Екі сағатқа жуық әңгіме алтаудың жүрегіне жылылық сыйлағандай болды. Бұл дәріс апта бойы үзілмеді. Сапар кәсіби өсу ғана емес, рухани кемелденуге де жол ашқандай.
... «Мемлекеттік нышандар» туралы заң жобасының отырысында біздің он үш позиция бойынша енгізген өзгерістеріміз қаралды. Сенат депутаты Қуаныш Сұлтановтың арнайы көңіл бөліп, жиынды үзе тұрып, танысу үшін уақыт арнауы біз үшін күтпеген оқиға еді. Өзімізді, оқу орнымызды таныстырған соң, «жастардың мемлекеттік маңызы бар осындай сәттерде тапжылмай тыңдап, шыдамдылық танытуы өте дұрыс-ақ. Сіздердің елімізің рәміздері туралы заң жобасына бей-жай қарамай, өз ұсыныстарыңызды айтқандарыңыз үшін алғыс айтамын. Білім жинаңыздар, біздің орнымызды басыңыздар»,-деген тілегін білдірді. Масаттанбадық, бірақ марқайып –ақ қалдық, «жақсы сөз – жарым ырыс»...

***
Сәрсенбі. Әр сәрсенбі Парламент үшін өте маңызды күн. Себебі осы күні Мәжілістің жалпы отырысы өтеді. Депутаттық сауалдардың жолдануы да, заңдардың қабылдануына дауыс беру кезі де осы күн. Мәжіліс залына тек депутаттар мен телеарналардың бейнетүсірушілері ғана кіре алады. Ал журналистер мен депутатың көмекшілері отырысты ішкі теледидар желісі арқылы тамашалу мүмкіндігіне ие. Бүгінгі жалпы отырысқа 57 депутат қатысты. Ал Регламент бойынша, депутаттардың 2/3-сі жиналса, мәжілістің шешімі заңды саналады. Көп ретте Парламент депутаттарының жұмысы ақпарат тасқынының арасында көзден таса қалып жатады. Мәселен, сол күні 21 депутат депутаттық сауалдарын жолдады. Олардың арасында Т. Бердіоңғаровтың ҚМЭБИ-дегі оқу бағасының бір жылда 40 пайызға артуы, К. Ағатаеваның көптеген оқу орындарының жатақханаларының санитарлық-гигиеналық талаптарға сай келмейтіндігі, М. Шахановтың Астана дүңгіршектерінен қазақ тілді басылымдарды табудың қиындығы жөніндегі сауалдары болды. Әсіресе, Шахановтың көтерген мәселесі кейінірек БАҚ бетінде ерекше көрініс тапты.

***
Бейсенбі. Амангелді Айталы. Таныс есім. Тіл, ұлт тағдыры жайлы көтерген мәселелерімен, жазған мақалаларымен таныс есім. «Мен жалпы көпшілік үшін тек 2001 жылдары ғана таныла бастадым. Оған дейін мені ғылымда жүрген санаулы адамдар ғана білетін» деп бастады Амангелді аға өз сөзін. Ресей топырағында дүниеге келген ол 20 жасына дейін сол жерде білім алған. 30 жылдай Ақтөбе педагогикалық инстиутында оқытушы болған. Философия ғылымдарының докторы. «Қоғамның санасы бірден өзгермейді. Еврейлер енгізген «тілдің өміршеңдігі» деген ұғым бар. Ұлттың 20-22 жас аралығындағы жастарының қанша бөлігі өз ана тілінде білім алып жатқанына қарап, тіл өміршеңдігі анықталады. Бізде 80 пайыз жастар қазақ тілінде білім алып жатыр. Яғни қазақ тілінің өміршеңдігі 80 пайыз деген сөз. Ең алдымен, тілдік орта қалыптастыруда балалар әдебиеті мен мультипликацияны дамыту дұрыс. Сосын қазіргі тілдік саясаттың нысаны – қазақтар болуы керек. Мәселен, мемлекеттік қызметтегілердің 88 пайызы қазақтар, осы бөлігі қазақыланса жетіп жатыр»,-деді Амангелді аға. Ұлттық идеология, жетімдердің шет елге жөнелтілуі мен еуразиялық идея төңірегінде біраз ой бөлістік. Сом тұлғалы азаматтың пікірлері де кесек-кесек.
Іс-сапарымыз тек кездесулермен ғана шектеліп жатқан жоқ. Әрбірімізге депутаттарға келген хаттар бойынша да жұмыс жасау жүктелген. Депутатқа сауал жолдайтын сайлаушылардан келетін хаттар аз емес.
Мемлекеттік нышандарға қатысты ұсыныстарымыздың алтауы қабылданып, өзгеріс ретінде еніпті.
***
Жұма. Парламент депутаттары бес күндік тәртіп бойынша жұмыс жасайды. Сондықтан, бүгін Парламенттегі қорытынды күніміз. Астанаға жиналар тұста біз өзіміз «Мемлекеттік тіл туралы» заң жобасын жазып шығып, депутаттарға ұсынсақ қалай болады дегенді ойлағанбыз. Бүгін сол жұмысымыздың соңғы нүктесін қойдық. Заң жобасын жазу барысында Латвия, Литва, Молдова, Әзірбайжан, Түркменстан, Қырғызстан, Өзбекстан елдерінің осы саладағы заңдарын қарап шықтық. Оылайша, студент жастардың күшімен әзірленген заң жобасын депутаттар Мұхтар Шаханов, Әлихан Бәйменов, Нұртай Сабильянов, Бекболат Тілеухан, Амангелді Айталы, Зейнулла Алшымбаевқа танысуға тастадық.
Әлихан Бәйменовпен жүздескенімізде, ол кісі «егер заң жобасымен барлық Парламент танысып шықсын десеңдер, қазірі жағдайды ескеріп орыс тіліне де аударыңдар. Өйткені қазақ тілін білмейтіндер осындай заң жобасының әзірленгендігін білсін»,-деген ұсыныс айтты.

***
Сенбі. Бұл күнді Астананы аралауға арнадық. Таңертең «Нұр-Астана» мешітіне бас сұқтық. Өте биік, кең әрі әнді салыныпты. Бірақ, бір өкініштісі, жаңбыр тамшылары, мешіт ішіне де әр жерден тамшылап тұр екен. Құрылыс кезінде Астана климаты ескерілмеген тәрізді. Бәйтерекке көтеріліп, Астананы бақылап, «Думанға» барып мұхит әлемімен танысып, Президенттің мәдени орталығында елдің тарихынан сыр шертер тарихи құжаттар мен жәдігерлердің куәсі болдық. Кешқұрым Бекболат ағаның дастарқанынан дәм таттық.

***
Жексенбі. Жолдамыз. Бағытымыз ­– Алматы. Парламент Мәжілісіндегі бір жұма шын мәнінде тәжірибе жинақтау мен шеберлік шыңдау апталығы болды. Бәрі сәті болды деп қуанады сапарластарым.
...Пойызға мінсем болды, қайран кешегі өткен бабалар еске түседі. «Қалайша осыншама байтақ даланы қорғап қалған?»-деп іштей сүйсінесің. Сүйсінесің де, енді осы кең байтақ мекеннің иесі сен екендігің, оның амандығы мен қорғалуы сенің және замандастарыңның мойнында екендігін түсініп, үлкен жауапкершілікті сезінесің.
Сапардың сәтілігіне қуанған алты жүрек пойыздың ырғағымен қатар тербеліп, Алматыға жақындап қалды.

Түйін
Парламент – қазіргі біздің қоғамның бет-бейнесін беріп тұрғандай. Онда бес жыл бойы үнсіз кететіндер де, жұмыс жасайтын, бірақ көпке бейтаныс, ісі аз, алайда көпке танымал, ісі де, танымалдығы да бар бірнеше санаттағы депутаттар жиналған. Қалай болса да, Парламент қимылсыз отырған жоқ. Тірлік көп. Оны тек көру керек.

Алматы-Астана-Алматы

7 комментариев:

Асхат Еркімбай комментирует...

Salem Rahat! Blogyn jaqsy eken. Oz blogyma qosyp qoidym. Sattilik tileimin!

Бақытнұр комментирует...

Salem Rakhat!

Men kun sanap bir kazaksha blogga jolygatyn boldym!

Sattilik tileimin!

Blogynyz jaksy eken. Ary karai guldensin!

BAKHA
http://bakytnur.wordpress.com

Берік комментирует...

Рахат,
Блогын құтты болсын!
Нышандар мен рәміздер туралы жастар қандай пікірлер айттыңыздар?

Қазақия комментирует...

Тілектеріңізге рахмет!

Анонимный комментирует...

[b]Учительница - Вовочке:
- Вовочка, почему у тебя в диктанте такие же ошибки, как у твоей
соседки по парте Сидоровой?
- Так у нас ведь одна учительница, Марь Иванна! [/b]
Общество Мегаполиса Pi7.ru порадовала новым выходом очередного сборника нюансов.
Меня удивила скажем это "[url=http://www.2nt.ru/go/videoerotika.php]Художник Шарик [/url]" - Канечно вы можете встретить и для себя бездну интерестного
Ну а впрочем лучшее снадобье от скуки это анекдотец.
[url=http://my.pi7.ru/users/katya][IMG]http://www.my.pi7.ru/images/photos/medium/fd2da6208eec7162df11bbe133daa88e.jpg[/IMG][/url]

Анонимный комментирует...

[b]Вовочка говорит матери:
- Мама, дай мороженое.
- Не дам, скоро обедать будем. Иди во дворе поиграй.
- Там нет никого. Дай мороженое.
- Не дам. Дома, значит, играй.
- Ладно, тогда со мной поиграй. В маму и папу.
- Ну черт с тобой. Ты папа, я мама.
- Вот я пришел с работы. Ну, хрена ли ты расселась? Подними наконец-то
жопу и дай ребенку мороженое. [/b]
Сословие Мегаполиса Pi7.ru порадовала новым выходом очередного сборника нюансов.
Меня удивила например это "[url=http://www.2nt.ru/go/videoerotika.php]Просто Бугатти [/url]" - Канечно вы можете найти и ради себя ворох интерестного
Ну а впрочем лучшее снадобье через скуки это анекдотец.
[url=http://my.pi7.ru/users/katya][IMG]http://www.my.pi7.ru/images/photos/medium/fd2da6208eec7162df11bbe133daa88e.jpg[/IMG][/url]

Анонимный комментирует...

[b]Разговаривают три литератора. У каждого - на глазах слезы.
- Виват, Россия! Виват, Сочи!
- Урра! Мы становимся конкурентоспособной страной!
Шендерович, ты тоже плачешь? Вот не ожидал... Молодчина!!
- Я т-так болел за З-Зальцбург... [/b]
Общество Мегаполис Pi7.ru порадовала новым выходом очередного сборника нюансов.
Меня удивила скажем это "[url=http://www.pi7.ru]Танки в воду [/url]" - Канечно вы можете найти и ради себя ворох интерестного
Ну а однако лучшее снадобье от скуки это анекдотец.
[url=http://my.pi7.ru/users/katya][IMG]http://www.my.pi7.ru/images/users/photos/medium/c41c918470b6af4c03d94c70acf9755a.jpg[/IMG][/url]